Jak przygotować się do badań?

1. Krew

1.1. Przygotowanie pacjenta

• Pobranie krwi powinno przebiegać w godzinach porannych przed przyjęciem posiłków i płynów (szczególnie słodkich) – informujemy w takich przypadkach, aby Pacjent był na czczo.
  Aby spełnić taki wymóg należy zaniechać przyjmowania posiłków na 12 godzin przed planowanym pobraniem materiału na badania laboratoryjne.
• Pacjent powinien być wypoczęty, nie powinien obciążać się nadmiernym wysiłkiem.
• Jeżeli Pacjent przebywał w innym klimacie, podróżował, zmienił radykalnie tryb życia, na ile to możliwe Pacjent nie powinien poddawać się badaniom laboratoryjnym do czasu powrotu do normalnych warunków życia.
• Warunki te mogą być spełnione w przypadku planowania badań, jeżeli wystąpi sytuacja nagła, wymagająca wykonania badań, laboratorium odstępuje od tych wymagań na zlecenie lekarza kierującego, lub Pacjenta.
• Na wyniki badań laboratoryjnych mogą mieć wpływ przyjmowane leki i inne substancje np. witamina C zawarta w gotowych sokach. Przed wykonaniem badań zapytać lekarza, czy należy powstrzymać się od przyjmowania leku i poinformować koniecznie personel laboratorium o jego przyjmowaniu. Nie rezygnować z pobierania leku przed konsultacją z lekarzem prowadzącym.
• Przed wykonaniem badania oceniającego gospodarkę lipidową, tzw lipidogram, zaleca się, aby ostatni lekki posiłek został przez Pacjenta spożyty do godziny 17-tej w dniu poprzedzającym badanie.
• Nie stosować głodówek, nie zmieniać radykalnie diety, gdy planujemy wykonanie badań laboratoryjnych.
• W przypadku niemowląt i małych dzieci w wyjątkowych sytuacjach dopuszczalne jest podanie lekkiego śniadania, nie wpływa ono istotnie na większość podstawowych badań laboratoryjnych. Wyjątek stanowi badanie poziomu glukozy.
  

1.2. Sposoby pobierania krwi stosowane w laboratorium

• Do pobierania próbek krwi na badania laboratoryjne stosujemy system aspiracyjno – próżniowy S-Monovette. Zestawy umożliwiają pobieranie próbek krwi żylnej na dwa sposoby: metodą podciśnieniową i metodą aspiracyjną. O wyborze metody decyduje pracownik pobierający krew.
• Krew najczęściej pobiera się przez nakłucie żyły łokciowej, rzadziej innych żył np. na powierzchni dłoni.
• W celu zwiększenia dostępności do żyły stosuje się krótkotrwały ucisk na ramieniu za pomocą elastycznej opaski, tzw. stazy.
• Niekiedy konieczne jest pobranie próbki krwi włośniczkowej z łożyska kapilarnego opuszki palca lub u noworodków nakłucie piętki. Służą do tego celu znormalizowane jednorazowe nakłuwacze, zabezpieczające głębokość wkłucia. Krew kapilarną aspiruje się natychmiast po nakłuciu do mikropojemników.
• Laboratorium dysponuje aparaturą umożliwiającą wykonanie badań z tak małych próbek krwi.

2. Mocz

Techniki pobierania próbek moczu

Przeznaczenie materiału:

• badanie ogólne
• posiew bakteriologiczny

2.1. Pierwsza poranna próbka moczu, "czysta" poranna próbka ze środkowego strumienia.

Przygotowanie pacjenta do pobrania materiału: 

• Wykonać toaletę narządów moczowo-płciowych
  Wykonanie toalety u mężczyzny/chłopca:
  
  1. Umyć ręce, osuszyć jednorazowym ręcznikiem
  2. Całkowicie ściągnąć napletek i umyć żołądź prącia wodą z mydłem
  3. Przystąpić do pobrania próbki moczu zgodnie z instrukcją "Pobranie moczu"
  Wykonanie toalety u kobiety/ dziewczynki:
  
  1. Umyć ręce wodą z mydłem, osuszyć jednorazowym ręcznikiem;
  2. Umyć dokładnie krocze zawsze w kierunku od przodu do tyłu;
  3. Przystąpić do pobierania próbki moczu zgodnie z instrukcją "Pobieranie moczu".

• Zaleca się unikania badania moczu w okresie okołomenstruacyjnym, czyli 2-3 dni przed i po zakończeniu miesiączki. Badanie może być niemiarodajne z powodu utrzymującej się erytrocyturii.
• Mocz przeznaczony do badania pochodzi z tzw. "środkowego strumienia".

Pobranie moczu

• Mocz należy pobierać wyłącznie do pojemników jednorazowego użytku przeznaczonych do tego celu. Pojemniki są dostępne w laboratorium lub można je zakupić w aptekach.
• Dostępne są dwa rodzaje pojemników: pojemniki na badanie ogólne (niejałowe), oraz na posiew bakteriologiczny (jałowe).
• Mocz dostarczany w innych pojemnikach, np. butelki, słoiki nie jest przyjmowany do badań.
• Pobranie pierwszej porannej próbki wymaga, by pacjent wieczorem oddał mocz przed udaniem się na spoczynek, a właściwą próbkę do badania pobierał krótko po obudzeniu.
• Mocz przeznaczony do badania pochodzi z tzw. "środkowego strumienia".
  Po toalecie narządów moczowo-płciowych uzyskuje się próbkę ze środkowego strumienia w trakcie oddawania przez pacjenta moczu do toalety. W pewnym momencie pacjent powinien zatrzymać strumień i oddać środkową jego część do pojemnika. Pozostałą część moczu pacjent oddaje do toalety.
• Aby nie doszło do zanieczyszczenia pojemnika i próbki wnętrze pojemnika nie może się zetknąć z rękami pacjenta ani z okolicą krocza.
• Pobrany mocz jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

2.2. Próbka losowa

• Próbka moczu pobrana bez uprzedniego przygotowania pacjenta.
• Zwykle badanie wykonywane u pacjentów zgłaszających się do lekarza z ostrą dolegliwością, np. infekcja dróg moczowych.
• Pobrany mocz jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

2.3. Zbiórka okresowa

• Zbiórkę okresową można podzielić na dwa rodzaje:
  
  1. obejmującą z góry określony odcinek czasu, np. 2 godziny, 12 godzin czy 24 godziny
  2. pobranie o określonej porze dnia, np. między godziną 14 a 16

• Uzyskanie wiarygodnego wyniku z próbki okresowej zależy od dokładnego przestrzegania wyznaczonego czasu, oraz ścisłego przestrzegania zasad dotyczących prawidłowego pobrania.

Schemat pobierania próbki okresowej na przykładzie próbki dobowej:

1. W dniu pierwszym w chwili rozpoczęcia zbiórki, np. o godzinie 8°°, pacjent opróżnia pęcherz oddając mocz do toalety.
2. Wszystkie kolejne wydalane w ciągu doby porcje moczu pacjent zbiera w przeznaczonym do tego celu pojemniku.
3. Pojemnik powinien być co najmniej 2 litrowy, w czasie zbiórki przechowywany w chłodnym miejscu.
4. W drugim dniu, gdy kończy się czas zbiórki np. o godzinie 8°°, pacjent raz jeszcze opróżnia pęcherz i tę ilość moczu dodaje do pojemnika.
5. Po zakończeniu zbiórki pacjent określa objętość zebranego moczu i zapisuje jej wartość.
6. Do laboratorium pacjent dostarcza próbkę moczu. W tym celu pojemnik z zebranym moczem należy dokładnie wymieszać i pobrać próbkę do jednorazowego kubeczka przeznaczonego na badanie ogólne (kubek niejałowy). Do pobranej próbki moczu dołączyć kartkę z informacją o objętości moczu zebranego w deklarowanym okresie czasu.
7. Pozostałą zbiórkę moczu usunąć.
8. Pobrany mocz jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

2.4. Próbka z cewnika

Badanie ogólne:

• U pacjentów z cewnikiem można uzyskać każdy rodzaj próbki: losowa, okresowa.
• Pobrany mocz jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

Badanie mikrobiologiczne

• U pacjenta z cewnikiem założonym na stałe należy pobrać mocz przy wymianie cewnika.
• Po odpowiednim obmyciu krocza, okolicy cewki i wprowadzeniu cewnika pierwszą porcję moczu odrzuca się, następną pobiera do jałowego pojemnika i wstawia natychmiast do lodówki.
• W przypadku, gdy należy wykonać badanie u pacjenta bez wymiany cewnika, pobiera się mocz przez nakłucie starannie zdezynfekowanej, bliższej części cewnika. Nie należy przy tym odłączać rurki odprowadzającej od cewnika.
• Pobrany mocz przekazać jak najszybciej do laboratorium.

2.5. Próbka z urostomii

• Przy pobieraniu należy pamiętać o przeczyszczeniu stomi i odrzuceniu pierwszej porcji uzyskanego moczu.
• Pobrany mocz jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

2.6. Pobieranie próbki moczu u dzieci

• Małe dzieci sprawiają trudności przy uzyskiwaniu próbek moczu, ponieważ nie mogą świadomie kontrolować wydalania moczu.
• Osoba pobierająca: umyć dokładnie ręce wodą z mydłem i osuszyć jednorazowym ręcznikiem.
• Należy rozchylić nóżki dziecka, dokładnie umyć okolice cewki moczowej, sromu, odbytu (zawsze do tyłu), także fałdy skórne, wykorzystując tampony czterokrotnie zmieniane.
• Jeżeli to możliwe, postarać się, aby dziecko oddało mocz bezpośrednio do jałowego pojemnika, w przeciwnym razie należy wykorzystać plastikowe woreczki.
• Do pobrania próbki moczu wykorzystuje się plastikowe woreczki, które mocuje się do skóry dziecka hipoalergicznym (wzbudzającym jak najsłabsze podrażnienie) przylepcem.
• Przed przymocowaniem woreczka do skóry okolicę krocza należy obmyć i wysuszyć.
• U chłopców woreczek umieszcza się na prąciu, u dziewcząt wokół ujścia pochwy (omijając odbyt), mocno przytwierdzając go przylepcem. W trakcie przymocowywania nie dotykać wewnętrznej powierzchni brzegów woreczka.
• Po przymocowaniu sprawdzać co kwadrans, czy nagromadziła się już w nim dostateczna ilość moczu.
• Pojemnik z moczem usunąć się jak najszybciej po zebraniu moczu.
• Pobrany mocz jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.
• Nie wolno dotykać brzegów pojemnika oraz pozostawiać woreczka przyklejonego bez stałej obserwacji.
  
  

3. Kał 

Techniki pobierania próbek kału

Przeznaczenie materiału:

• badanie ogólne
• obecność krwi utajonej w kale
• badanie w kierunku pasożytów
• badanie bakteriologiczne
• badanie wirusologiczne
• badanie mykologiczne

• Próbkę kału pobrać do specjalnego pojemnika z łopatką. Pojemniki dostępne są w laboratorium.
• Materiał pobrać do pojemnika za pomocą szpatułki/łopatki umieszczonej w jego wieczku.
• Próbki kału należy pobierać ze świeżych, spontanicznych wypróżnień.
• Próbka nie może wyschnąć.
• Do badania wymagana jest próbka wielkości orzecha laskowego.
• Ważne jest, aby materiał pochodził z różnych miejsc tej samej porcji kału.
• Badanie kału na obecność tłuszczu i włókien mięsnych wymaga stosowania przez pacjenta specjalnej diety.
• Badanie w kierunku krwi utajonej nie wymaga stosowania specjalnej diety.
• Badanie na obecność pasożytów i ich jaj należy powtarzać w określonych odstępach czasu, ponieważ pasożyty mogą pojawiać się w kale okresowo.
• Pobrany materiał dostarczyć do laboratorium jak najszybciej, a jeśli jest to niemożliwe można przechowywać próbkę do dnia następnego w temperaturze 2-8°C.
• Kał na badania mikrobiologiczne: bakteriologiczne, wirusologiczne, mykologiczne pobierać do jałowych pojemników.
  

W przypadku badań w kierunku: Rotawirusów, Adenowirusów, pobrać kał wielkości orzecha włoskiego, lub 2-3 ml płynnego kału. Pojemnik szczelnie zamknąć i dostarczyć w ciągu 2 godzin do laboratorium.

Przeznaczenie materiału:

• badanie w kierunku obecności owsików

• Pobierz z laboratorium specjalnie do tego celu przygotowaną wymazówkę.
• Niezastosowanie się do naszych wskazówek uniemożliwi prawidłowe wykonanie badania i wykazanie, czy przyczyną dolegliwości i dyskomfortu są rzeczywiście owsiki.
• Wymazówka na końcu służącym do pobrania materiału owinięta jest tomofanem, który podtrzymywany jest gumką. Tomofan jest przejrzystą folią owiniętą wokół wymazówki. Nie zdejmuj tomofanu z wymazówki. Materiał, cenny, który będzie oceniany znajdzie się właśnie na tomofanie.
• Wymaz wykonać najlepiej rano, zaraz po przebudzeniu. To właśnie o tej porze pacjent odczuwa największy dyskomfort. Nie wykonuj u pacjenta żadnych czynności higienicznych.
• Wszystkie czynności wykonuj trzymając wymazówkę za korek. Wyjmij wymazówkę z probówki, zwilż tomofan znajdujący się na końcu wymazówki letnią wodą z kranu.
• Pobierz materiał w następujący sposób:
  Rozchyl pośladki i ocieraj tomofan wokół odbytu, rób to delikatnie. Materiał należy pobrać wyłącznie ze skóry okolicy odbytu. Pobranie materiału nie może  narażać pacjenta na ból, czy skaleczenie.
• Włóż wymazówkę do probówki, w takiej postaci dostarcz materiał do laboratorium.

4. Badania mikrobiologiczne inne materiały

4.1. Pobieranie materiału:

Wymazy pobierane przez pracowników laboratorium

Rodzaje materiału:

• wymaz z gardła
• wymaz z jamy ustnej
• wymaz z przedsionka nosa
• wymaz z worka spojówkowego
• wymaz z przewodu słuchowego zewnętrznego
• wymaz z rany, ze zmian chorobowych skóry
• plwocina w kierunku Mycobacterium

Wymaz z gardła

• Wymazy z gardła najlepiej pobierać w godzinach porannych przed przyjęciem pokarmów, płynów. Powodują one spłukanie bakterii bytujących na powierzchni migdałów i / lub na błonie śluzowej gardła.
• Przed pobraniem wymazu nie myć zębów. Pasta do zębów zawiera substancje antybakteryjne, które mogą niszczyć florę bakteryjną gardła i wpływać na wynik badania: badanie może nie wykazać obecności bakterii.
• W wyjątkowych sytuacjach, gdy warunki te nie mogą zostać spełnione, można pobrać wymaz przynajmniej 3 – 4 godziny po ostatnim posiłku lub myciu zębów.
• Wymaz z gardła pobierany jest przez personel laboratorium.
• Wymaz pobierany jest przy pomocy jednorazowego zestawu transportowego.
• Materiał pobierany jest z powierzchni migdałków, łuków podniebiennych i/lub tylnej ściany gardła, z miejsc zmienionych zapalnie, czopów ropnych.

Wymaz z jamy ustnej:

• Wymazy z jamy ustnej najlepiej pobierać w godzinach porannych przed przyjęciem pokarmów, płynów. Powodują one spłukanie bakterii bytujących na powierzchni migdałów i / lub na błonie śluzowej gardła.
• Przed pobraniem wymazu nie myć zębów. Pasta do zębów zawiera substancje antybakteryjne, które mogą niszczyć florę bakteryjną gardła i wpływać na wynik badania: badanie może nie wykazać obecności bakterii.
• W wyjątkowych sytuacjach, gdy warunki te nie mogą zostać spełnione, można pobrać wymaz przynajmniej 3 – 4 godziny po ostatnim posiłku lub myciu zębów.
• Wymaz z jamy ustnej pobierany jest przez personel laboratorium.
• Wymaz pobierany jest przy pomocy jednorazowego zestawu transportowego.
• Materiał pobierany jest z owrzodzeń, nalotów na błonie śluzowej ust, dziąseł, z mieszków zębowych oraz jam powstałych po ekstrakcji zębów.

Wymaz z przedsionka nosa:

• Wymaz z przedsionka nosa pobierany jest przez personel laboratorium.
• Wymaz pobierany jest przy pomocy jednorazowego zestawu transportowego.
• Materiał pobierany jest ze zmienionych chorobowo miejsc lub pokrytych wydzieliną.

Wymaz z worka spojówkowego:

• Materiał należy pobrać rano nie przemywając oczu, nie zakraplać oczu, nie smarować maścią.
  Krople do oczu zawierają środki przeciwbakteryjne, a ich obecność nawet w niewielkiej ilości może dać fałszywie ujemne wyniki.
• Materiał pobierany jest przy pomocy jednorazowego zestawu transportowego.

Wymaz z przewodu słuchowego zewnętrznego ucha:

• Wymaz pobierany jest przez personel laboratorium.
• Wymaz pobierany jest przy pomocy jednorazowego zestawu transportowego.
• Materiał pobierany jest ze zmienionych chorobowo miejsc lub pokrytych wydzieliną.

Wymaz z rany, ze zmian chorobowych skóry:

• Wymaz pobierany jest przy pomocy jednorazowego zestawu transportowego.
• Pobrać wymaz ze zmiany.
• Pobrany materiał jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

Badanie w kierunku Mycobacterium tuberculosis:

• Materiał zostaje pobrany do specjalnego pojemnika, w który zaopatruje laboratorium.
• Pojemnik pacjent otrzymuje do domu.
• Materiał pobrać rano, po wypłukaniu jamy ustnej przegotowaną wodą.
• Materiał – plwocinę pacjent odksztusza bezpośrednio do pojemnika.
• Materiałem do badania nie może być ślina.
• Pobrany materiał pacjent dostarcza jak najszybciej do laboratorium.